W kontekście dietoterapii w cukrzycy, główną uwagę przywiązuje się do podaży węglowodanów. Odpowiednie rozplanowanie wymienników węglowodanowych na poszczególne posiłki, wybieranie produktów o niskim indeksie glikemicznym i zadbanie podwyższoną podaż błonnika, to jednak nie jedyne zalecenia, które powinien uwzględnić diabetyk w planowaniu swojego jadłospisu. Ważna jest również odpowiednia podaż białka, tłuszczów, składników mineralnych i witamin.Białka - rola i zapotrzebowanie
Białko stanowi podstawowy element diety o charakterze budulcowym i bardzo szerokim spektrum działania. Rola białka dostarczanego wraz z pożywieniem wynika z faktu, iż jest ono głównym źródłem aminokwasów używanych do syntezy białek ustrojowych. Niezbędne w organizmie aminokwasy dzielą się na dwie grupy - endogenne, czyli te które organizm syntetyzuje samodzielnie, oraz egzogenne, które muszą być dostarczane z pożywienia. Dlatego też tak ważna jest odpowiednia podaż białka. Zapewnia ono przede wszystkim prawidłowe gojenie się ran, procesy odnowy komórek, wzrostu, syntezę czynników układu immunologicznego, prawidłową budowę enzymów i hormonów oraz procesy o charakterze metabolicznym.
| Dzienna podaż białka w diecie powinna wynosić ok. 14% - 20% energii, w zależności od kaloryczności diety. Za normę przyjmuje się na ogół ok. 0,9 g białka/ kg masy ciała. Zwiększeniu podaży białka podlegają kobiety ciężarne (1,1g/kg m.c.), karmiące (1,3 g/kg m.c) oraz dzieci, z uwagi nasilone procesy fizjologiczne. U cukrzyków białko podlega ograniczeniu w przypadku współistniejącej nefropatii. Występujący białkomocz wymusza podaż tego składnika w ilości około 0,6-0,8 g/ kg masy ciała. |
Niezwykle istotne jest jednak nie tylko zalecane ilościowe dostarczenie tego składnika wraz z całodziennym jadłospisem, ale także jakość żywieniowa produktów stanowiących podstawowe jego źródło. W tym przypadku należałoby ponownie odwołać się do aminokwasów, które są swoistym certyfikatem jakości produktu białkowego. Te produkty, a konkretnie zawarte w nich białka, które dostarczają odpowiednią ilość niezbędnych aminokwasów, uzyskują status pełnowartościowych. Są to przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego, które powinny stanowić ponad 50% dziennego zapotrzebowania na białko: jaja, chude mięso (kurczak, indyk, cielęcina, jagnięcina), chude ryby (dorsz, sola, flądra, mintaj), mleko i przetwory mleczne o niskiej zawartości tłuszczu.
Wyższość białek zwierzęcych nad roślinnymi wynika także z ich lepszej strawności - produkty roślinne zawierają bardzo często duże ilości błonnika oraz inhibitory enzymów trawiennych, odpowiedzialne za zmniejszenie strawności dostarczanego białka. Ponadto proteiny roślinne w porównaniu z białkami zwierzęcymi mają niższą zawartość pewnych aminokwasów niezbędnych, stąd ich niższa wartości biologiczna. Co wcale nie oznacza, że powinny one zostać wykluczone z diety lub ograniczone, wręcz przeciwnie - są również pożądane i stanowią ważny element prawidłowo zbilansowanego jadłospisu, szczególnie z uwagi na ich działanie hipotensyjne i hipocholesterolemiczne oraz obecność w nich innych cennych składników odżywczych. Bogate w białko są również grzyby, określane często jako „mięso lasu”. Sporadyczna obecność w jadłospisie pieczarek, boczniaków, grzybów shitake i innych gatunków jest więc wskazana.
Tłuszcze - unikać czy nie?
Tłuszcze wbrew powszechnemu przekonaniu, są cennym źródłem energetycznym w naszym organizmie. Ponadto pełnią one kluczową rolę w przyswajaniu witamin rozpuszczalnych nich, do których należą Wit: A, D, E i K. Są one także materiałem budulcowym dla struktur komórkowych i źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ogólny podział tłuszczów obejmuje te, w których przeważają niekorzystne (w nadmiarze) dla zdrowia nasycone kwasy tłuszczowe i te, które są źródłem cennych nienasyconych kwasów tłuszczowych : jednonienayconych i wielonienasyconych.
NKT, czyli Nasycone Kwasy Tłuszczowe (SAFA)
Do tej grupy należą przede wszystkim takie kwasy jak laurynowy, mirystynowy, palmitynowy, stearynowy. Ich źródłem są przede wszystkim tłuste produkty mięsne i mleczne. Są obecne w dużej ilości także w oleju kokosowym i palmowym. Wszystkie SAFA, za wyjątkiem kwasu stearynowego, przyczyniają się do zwiększenia stężenia cholesterolu w lipoproteinach osocza, zwiększając tym samym ryzyko wystąpienia miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca.
JKT, czyli Jednonienasycone Kwasy Tłuszczowe
Najpopularniejszym spośród nich jest bez wątpienia kwas oleinowy, (omega-9), który zawierają zarówno tłuszcze roślinne jak i zwierzęce. Najobficiej występuje on jednak w oliwie z oliwek i oleju rzepakowym niskoerukowym. Ich dobroczynne działanie podkreślane jest szczególnie w kontekście obniżania poziomu cholesterolu -frakcji LDL i podwyższania korzystnych frakcji cholesterolu -HDL.
WKT, czyli Wielonienasycone Kwasy Tłuszczowe (PUFA)
Są to należące one do grup omega-3 i omega-6 kwasy tłuszczowe, które stanowią grupę niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Ich syntetyzowanie w organizmie jest niemożliwe, przez co muszą być dostarczane do niego wraz z pożywieniem. Głównymi przedstawicielami tej grupy są: kwas linolowy i jego pochodne, jak kwas arachidonowy (omega-6) oraz kwas alfa-linolenowy i jego pochodne - kwas eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy (grupa omega-3). Rola NNKT w kształtowaniu zdrowia opiera się przede wszystkim na utrzymywaniu homeostazy ustroju (synteza eikozanoidów), współtworzeniu błon komórkowych i działaniu przeciwzapalnemu i przeciwagregacyjnemu (n-3)
W przypadku planowanie włączenia do jadłospisu ryb morskich, należy zwrócić uwagę na ich gatunek. Dzielą się one bowiem na te, które magazynują tłuszcz w mięśniach, a więc ich spożycie dostarcza wysokiej ilości kwasów n-3 (łosoś, makrela, śledź) i na te, które koncentrują go przede wszystkim w wątrobie (dorsz), co oznacza, że korzystniejsze jest spożycie tranu z wątroby tych gatunków.
| Dzienna podaż tłuszczu wraz z dietą nie powinna przekraczać 30% i jednocześnie musi pokrywać zapotrzebowanie na NNKT. Kwasy nasycone powinny stanowić maksymalnie 10% energii, n-6 PUFA 4-8%, natomiast podaż n-3 PUFA powinna wynosić 2 g kwasu alfa-linolenowego i 200 mg kwasów długołańcuchowych. Pokrycie zapotrzebowania na n-3 uzyskuje się poprzez dostarczenie w diecie np. 2 małych łyżek oleju rzepakowego, lub 5 sztuk orzechów włoskich, lub 1 łyżki stołowej siemienia lnianego. |
Izomery trans
Niekorzystne w diecie są nie tylko nasycone kwasy tłuszczowe, ale również izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. Powodują one wzrost stężenia cholesterolu ogółem i frakcji LDL. Znajdują się one przede wszystkim w utwardzonych olejach roślinnych i produktach z ich udziałem: tłuszczach cukierniczych, margarynach twardych, tłuszczach smażalniczych i żywności typu Fast food.
Cholesterol
Obecny we krwi człowieka cholesterol występuje w kilku postaciach. W zależności od oddziaływania na nasz stan zdrowia wyodrębniono frakcję „dobrego” oraz „złego” cholesterolu.
W 35% cholesterol pochodzi z naszej diety (cholesterol pokarmowy), natomiast resztę stanowi cholesterol wytworzony w komórkach wątrobowych. Dzienne spożycie cholesterolu nie powinno przekraczać 300 mg. Gdy stężenie LDL- cholesterolu we krwi jest zbyt wysokie to dochodzi do zapoczątkowania zmian miażdżycowych w ścianach tętnic, a więc powstawania blaszki miażdżycowej. Największa ilość tego składnika w naszej diecie pochodzi z: tłustych produktów mlecznych, tłustego mięsa i podrobów.
Jak widać w racjonalnym planowaniu żywienia, należy zwrócić uwagę na wszystkie składniki odżywcze, aby odpowiednio zbilansowana dieta obfitowała w niezbędne elementy, a jednocześnie ograniczała te składniki, które mogą przyczynić się do rozwoju schorzeń stanowiących powikłania cukrzycy, takich jak np. nadciśnienie, hipercholesterolemia, niedokrwienna choroba serca i stopa cukrzycowa.
Roma Wojtewicz
Sylwia Wrzalska
Co jeść przy podwyższonym cukrze?
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
